Đổi mới sáng tạo (ĐMST) là công cụ chiến lược để phát triển doanh nghiệp (DN) một cách nhanh chóng và bền vững. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), ĐMST được phân chia thành 4 loại hình: đổi mới sản phẩm, đổi mới quy trình hoạt động, đổi mới hoạt động tiếp thị và đổi mới hệ thống quản lý.
Kết quả khảo sát năm 2019 (trên 3.690 DN thuộc 4 ngành công nghiệp trọng điểm, 9 ngành dịch vụ và khu vực nông nghiệp tại TP.HCM) của Viện Nghiên cứu Kinh tế Phát triển (phối hợp Cục Thống kê TP.HCM) cho thấy: khoảng 40,7% DN có thực hiện hoạt động ĐMST.
Các số liệu cũng chỉ ra rằng, hoạt động đổi mới về quy trình sản xuất/cung ứng dịch vụ chiếm tỷ trọng cao nhất (có 1.364 lượt DN có hoạt động đổi mới về nội dung này, tương ứng tỷ lệ 37,0%), tiếp đó là hoạt động đổi mới về phương pháp quản lý, tổ chức (có 951 lượt DN có hoạt động đổi mới, tương ứng 25,8%). Đổi mới về sản phẩm, dịch vụ cung ứng có 242 lượt DN thực hiện (6,6%). Trong khi đó, chỉ có 4,1% (153 lượt DN) thực hiện các hoạt động đổi mới về phương pháp tiếp thị/phân phối sản phẩm (Hình 1).
Hình 1. Tỷ lệ DN thực hiện hoạt động ĐMST trong giai đoạn 2016-2019
Nguồn: Báo cáo về hoạt động khoa học và công nghệ của TP.HCM năm 2020
Xét theo khu vực kinh tế, các ngành công nghiệp trọng yếu (hóa chất-nhựa; công nghệ thông tin-điện tử viễn thông; chế biến tinh lương thực, thực phẩm; cơ khí chế tạo-tự động hóa) có tỷ lệ hoạt động ĐMST khá cao, đạt mức trên 80%. Trong giai đoạn 2016–2019, trong tổng số 1.033 DN từ mẫu khảo sát, có 859 DN có thực hiện hoạt động ĐMST (chiếm tỷ lệ 83,2%).
Hoạt động ĐMST trong 9 ngành dịch vụ thấp hơn khá nhiều so với 4 ngành công nghiệp trọng yếu. Trong giai đoạn 2016–2019, chỉ có 437 DN thực hiện các hoạt động ĐMST (tỷ lệ 19,3%) trong số 2.268 DN ở 9 ngành dịch vụ. Trong đó, y tế và ngành tài chính, ngân hàng, bảo hiểm là 2 lĩnh vực có tỷ lệ DN thực hiện ĐMST cao nhất trong nhóm ngành này (chiếm tỷ lệ lần lượt là 29,7% và 27,8%). Hoạt động kinh doanh bất động sản có tỷ lệ DN có hoạt động ĐMST thấp nhất trong 9 ngành dịch vụ (tỷ lệ là 13,6%) (Hình 2).
Hình 2. Tỷ lệ các DN trong 4 ngành công nghiệp trọng yếu và 9 ngành dịch vụ của TP.HCM thực hiện hoạt động ĐMST trong giai đoạn 2016-2019
Nguồn: Báo cáo về hoạt động khoa học và công nghệ của TP.HCM năm 2020
Xét theo loại hình doanh nghiệp, tỷ lệ các DN nhà nước thực hiện các hoạt động ĐMST trong giai đoạn 2016-2019 khá cao (50,5%). Có 1.053 DN ở khu vực ngoài nhà nước thực hiện các hoạt động ĐMST, chiếm tỷ lệ 38,8%. Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài có 394 DN thực hiện các hoạt động ĐMST, tỷ lệ là 45,4% (Hình 3).
Hình 3. Tỷ lệ các DN của TP.HCM thực hiện hoạt động ĐMST trong giai đoạn 2016-2019 phân theo loại hình DN
Nguồn: Báo cáo về hoạt động khoa học và công nghệ của TP.HCM năm 2020
Xét theo quy mô doanh nghiệp, trong mẫu khảo sát, tỷ lệ DN có hoạt động ĐMST tỉ lệ thuận với quy mô DN. Tỷ lệ thực hiện ĐMST ở các DN có quy mô siêu nhỏ đạt 20,8%, tăng lên mức 38,1% ở các DN có quy mô nhỏ và mức 50,6% ở các DN có quy mô vừa. Các DN lớn có tỷ lệ ĐMST ở mức 65,1% (Hình 4).
Hình 4. Tỷ lệ các DN của TP.HCM thực hiện hoạt động ĐMST trong giai đoạn 2016-2019 phân theo quy mô DN
Nguồn: Báo cáo về hoạt động khoa học và công nghệ của TP.HCM năm 2020
Về hiệu quả các hoạt động ĐMST, theo mẫu khảo sát, nhìn chung tỷ lệ chi tiêu cho hoạt động ĐMST còn thấp so với tổng chi phí của DN, trung bình chỉ chiếm khoảng 0,7% trên tổng chi phí. Tuy nhiên, hiệu quả của các DN có hoạt động ĐMST là khá tốt. Các DN có ĐMST sẽ giúp doanh thu tăng trung bình 1,2%; lợi nhuận trung bình tăng 1%. Điều này cho thấy, nhìn chung hoạt động ĐMST sẽ tạo ra nhiều kết quả tích cực hơn so với các chi phí mà DN đã bỏ ra.
Ngoài ra, từ đánh giá của mẫu khảo sát cho thấy khoảng 4,5% các sản phẩm/dịch vụ mới (khác biệt đáng kể so với thị trường) được tạo ra từ các hoạt động ĐMST của DN; khoảng 5,6% các sản phẩm/dịch vụ mới tạo ra từ các hoạt động ĐMST được đánh giá tiện dụng hơn so với sản phẩm hiện hữu trên thị trường.
Hình 5. Đánh giá về hiệu quả thực hiện hoạt động ĐMST của các DN tại TP.HCM trong giai đoạn 2016-2019
Nguồn: Báo cáo về hoạt động khoa học và công nghệ của TP.HCM năm 2020
Như Hà