Chuyển giao công nghệ là việc chuyển nhượng quyền sở hữu công nghệ hoặc chuyển giao quyền sử dụng công nghệ để ứng dụng vào thực tiễn nhằm phát triển kinh tế - xã hội. Xúc tiến chuyển giao công nghệ là các hoạt động hỗ trợ, có vai trò rất quan trọng trong việc tạo lập và thúc đẩy tiến trình chuyển giao công nghệ trong thực tế.

Hoạt động xúc tiến chuyển giao công nghệ trong nước

Kể từ cuối thập niên 1980 đến nay, Việt Nam đã có nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hoạt động chuyển giao công nghệ, tạo ra hành lang pháp lý thúc đẩy quá trình ứng dụng thành quả KH&CN vào phát triển kinh tế - xã hội trong cả nước. Luật Chuyển giao công nghệ được Quốc hội Khóa XI thông qua lần đầu tiên vào năm 2006. Đến năm 2017, Luật này được Quốc hội Khóa XIV cập nhật và bổ sung, đã chỉ rõ: “Đẩy mạnh chuyển giao công nghệ tiên tiến, công nghệ cao từ nước ngoài vào Việt Nam; khuyến khích chuyển giao công nghệ từ Việt Nam ra nước ngoài; thúc đẩy chuyển giao công nghệ trong nước; chú trọng lan tỏa công nghệ tiên tiến, công nghệ cao từ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài sang doanh nghiệp trong nước”.

Điều 45 Luật Chuyển giao công nghệ xác định xúc tiến chuyển giao công nghệ (XTCGCN) là một trong 6 loại hình dịch vụ chuyển giao công nghệ (CGCN). Đó là các hoạt động thúc đẩy cơ hội CGCN; cung ứng dịch vụ quảng cáo, trưng bày, giới thiệu công nghệ; tổ chức chợ, hội chợ, triển lãm công nghệ, điểm kết nối cung cầu công nghệ, trung tâm giao dịch công nghệ.

Đến nay, các hoạt động XTCGCN đã được các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức và doanh nghiệp triển khai mạnh mẹ trong cả nước, mang lại nhiều thành quả đáng khích lệ. Nhiều hoạt động XTCGCN mang tầm quốc tế đã tạo ra các cơ hội kết nối CGCN giữa các đơn vị chuyển giao và doanh nghiệp có nhu cầu trong và ngoài nước. Ví dụ, Diễn đàn Xúc tiến chuyển giao công nghệ Việt Nam - Lào 2018 (TechConnect Việt Nam – Lào) do Bộ KH&CN hai nước Việt Nam và Lào phối hợp tổ chức, đã trao đổi, kiến tạo các giải pháp XTCGCN Việt Nam – Lào, CGCN trong lĩnh vực nông nghiệp, xử lý môi trường và công nghệ thông tin giữa hai nước; hoạt động XTCGCN “Phối hợp quảng bá, thu hút đầu tư và hợp tác giao thương giữa Việt Nam và Hàn Quốc” diễn ra tại TP.HCM (năm 2020) đã dẫn đến ký kết thỏa thuận hợp tác chiến lược toàn diện nhằm phối hợp quảng bá, thu hút đầu tư và hợp tác giao thương giữa hai quốc gia, đặc biệt là hướng tới việc triển khai chuyển giao công nghệ mới, công nghệ cao, hình thành các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D); hợp tác triển khai đào tạo nguồn nhân lực trong các ngành kỹ thuật mới, đòi hỏi nhiều công nghệ cao; cung ứng đào tạo nguồn lao động chất lượng cao; hợp tác và phát triển các cụm khu công nghiệp trên khắp Việt Nam; xây dựng các nhà máy, công xưởng phục vụ chuỗi sản xuất các sản phẩm công nghiệp công nghệ cao, đủ tiêu chuẩn đáp ứng cho chuỗi cung ứng toàn cầu. Năm 2023, Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) ký kết hợp tác với Viện Phát triển Công nghệ Hàn Quốc (KIAT) để thúc đẩy các hoạt động nhằm phát triển công nghệ, công nghiệp và đổi mới sáng tạo,…

Mô hình XTCGCN qua việc tổ chức triển lãm, trưng bày giới thiệu công nghệ được khá nhiều đơn vị quan tâm thực hiện. Thống kê của RX Tradex - đơn vị tổ chức triển lãm hàng đầu châu Á cho thấy, riêng trong năm 2023, tại Việt Nam đã có 12 hội chợ triển lãm công nghệ quốc tế, thu hút hơn 3.500 gian hàng công nghệ đến từ hơn 25 quốc gia và lượng lớn khách mời tham dự. Bên cạnh việc tổ chức XTCGCN với nước ngoài, các hoạt động XTCGCN trong nước cũng diễn ra khá sôi nổi, với nhiều mô hình như Techmart (Chợ công nghệ và thiết bị, từ năm 1999), TechFest (Ngày hội khởi nghiệp và công nghệ, từ năm 2015), TechDemo (Trình diễn và kết nối cung-cầu công nghệ, từ năm 2017), Techconnect and Innovation (Kết nối công nghệ và đổi mới sáng tạo, từ năm 2020),… Không chỉ theo hình thức trực tiếp truyền thống, các triển lãm, trưng bày giới thiệu công nghệ còn được số hóa trên internet (điển hình như hệ thống techport.vn), cho phép quảng bá, chia sẻ thông tin về các sản phẩm, giải pháp công nghệ và tiếp cận đến người dùng một cách dễ dàng hơn. Một số sự kiện tiêu biểu về XTCGCN trong năm 2023 có thể kể đến như, sự kiện Kết nối công nghệ và Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2023 (Techconnect and Innovation Viet Nam 2023) với chủ đề “Đổi mới sáng tạo - Phát triển bền vững” tổ chức tại Quảng Ninh nhằm thúc đẩy hợp tác đầu tư, nghiên cứu ứng dụng, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, kết nối cung cầu công nghệ, tăng cường khả năng liên kết giữa các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, cùng các chuyên gia trong nước và quốc tế; “Tuần lễ kết nối, giới thiệu sản phẩm ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo” tại Hà Nội, thu hút nhiều gian hàng giới thiệu công nghệ, sản phẩm từ kết quả nghiên cứu khoa học thuộc các lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, chuyển đổi số và tự động hóa,...

Các gian hàng công nghệ trưng bày tại Techfest-WHISE 2023 (Nguồn Vnexpress.vn)

Xúc tiến chuyển giao công nghệ tại TP.HCM

Là một trung tâm kinh tế hàng đầu của cả nước, các hội chợ, triển lãm về máy móc thiết bị, công nghệ trong nước và quốc tế được tổ chức thường xuyên tại TP.HCM, ở rất nhiều lĩnh vực, như công nghệ thông tin, viễn thông, cơ điện tử, y dược,… với đa dạng các công nghệ, thiết bị phục vụ các ngành kinh tế - kỹ thuật. Với nỗ lực thúc đẩy quá trình CGCN, nhất là các công nghệ nội sinh, đi vào thực tiễn đời sống, từ năm 1999, mô hình “Ngày Chào hàng công nghệ và thiết bị mới”, tiền thân của các hoạt động Techmart (Chợ công nghệ và thiết bị) vốn rất quen thuộc với ngành KH&CN hiện nay, đã được Thành phố tổ chức lần đầu tiên trên cả nước, cho thấy rõ quyết tâm của Chính quyền trong việc đẩy mạnh các hoạt động XTCGCN. Cùng với thời gian, Techmart đã được tổ chức theo nhiều quy mô khác nhau, từ góc độ địa phương như tỉnh/thành, đến cấp vùng và cả ở quy mô quốc gia, quốc tế. Hoạt động chủ yếu của Techmart là cung ứng dịch vụ trưng bày, giới thiệu, tư vấn công nghệ và kết nối các bên cung – cầu về công nghệ trong và ngoài nước, đẩy nhanh quá trình CGCN. Năm 2023, các hoạt động Techmart tại Thành phố đã đưa ra giới thiệu 200 công nghệ và thiết bị phục vụ quá trình chuyển đổi số trong quản lý, đào tạo chuyên ngành giáo dục; ứng dụng công nghệ sinh học trong lĩnh vực chế biến thực phẩm và nông nghiệp công nghệ cao, thu hút lượng lớn khách quan tâm tham dự trực tiếp và trực tuyến. Bên cạnh việc tập trung làm tốt các hoạt động XTCGCN nội tại, TP.HCM cũng rất chủ động trong việc kiến thiết các kết nối XTCGCN liên tỉnh và khu vực lân cận (như Tây Nguyên, Tây Ninh, Bình Dương, Đồng Nai, Bình Định,…) nhằm đẩy nhanh các quá trình hợp tác, mở rộng thị trường KH&CN với các khu vực và tỉnh thành trong cả nước.

Techmart Công nghệ sinh học trong lĩnh vực chế biến thực phẩm và nông nghiệp công nghệ cao năm 2023 (Nguồn: cesti.gov.vn)

Cũng trong năm 2023, sự kiện XTCGCN lớn nhất trong năm về lĩnh vực đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và khởi nghiệp của Thành phố, với chuỗi 40 sự kiện xuyên suốt trong 2 tháng 10 và 11/2023 là “Ngày hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia và Tuần lễ Đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh năm 2023” đã diễn ra. Đây là mô hình phối hợp giữa Tuần lễ Đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp TP.HCM (WHISE) của Thành phố và Ngày hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia (Techfest) của Bộ Khoa học và Công nghệ. Tại sự kiện này, hơn 200 gian hàng công nghệ đã giới thiệu đến khách tham quan những trải nghiệm về thực tế ảo, robot và nhiều loại máy móc, thiết bị khác,… tạo cơ sở nền tảng ban đầu cho những hợp đồng CGCN sắp tới giữa các bên liên quan.

*******************

Theo báo cáo của Chính phủ, trong các năm 2021-2022, cả nước có 161 hợp đồng CGCN với giá trị trên 30 nghìn tỷ đồng. Trong đó, 81% là các hợp đồng CGCN tại doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (trị giá trên 28 nghìn tỷ đồng, chiếm 93% tổng giá trị hợp đồng). Các hợp đồng CGCN này chủ yếu ở các lĩnh vực sản xuất điện tử, ô tô, xe máy, dược phẩm, thiết bị y tế, hóa dầu, mỹ phẩm, đồ uống, sinh học, chăn nuôi, chế biến khoáng sản, xây dựng,…

Có thể thấy, mảng cung ứng dịch vụ quảng cáo, trưng bày, giới thiệu công nghệ; tổ chức hội chợ, triển lãm công nghệ đã góp phần đạt được một số thành quả quan trọng ban đầu, hỗ trợ tốt cho các yêu cầu tìm kiếm nguồn cung công nghệ, nhận biết nhu cầu của thực tiễn sản xuất, bắc cầu cho quá trình CGCN, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Nhiều nội dung khác trong các hoạt động XTCGCN vẫn còn hạn chế, cần sớm khắc phục để đáp ứng tốt hơn các yêu cầu của thực tiễn, ví dụ như việc hình thành các điểm kết nối cung - cầu công nghệ, các trung tâm giao dịch công nghệ còn chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu thực tế; nhiều đơn vị hỗ trợ còn ít được biết đến; năng lực của cán bộ các đơn vị hỗ trợ CGCN hạn chế nên khó kiến tạo tiếng nói chung cho các bên cung - cầu công nghệ,... Vì vậy, rất cần sự chung tay, tiếp sức của các ngành, các cấp để đẩy mạnh các hoạt động XTCGCN, qua đó, thúc đẩy quá trình CGCN vào sản xuất và đời sống, hiện thực hóa Chỉ thị số 25/CT-TTg ngày 5/10/2023 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển thị trường KH&CN đồng bộ, hiệu quả, hiện đại và hội nhập: “…tập trung ưu tiên các hoạt động xúc tiến thị trường, hỗ trợ CGCN, thương mại hóa kết quả nghiên cứu, phục vụ phát triển các sản phẩm chủ lực, sản phẩm công nghiệp địa phương…”.

Minh Thư

--------------------------------------------------------------------------------

Tài liệu tham khảo chính

[1] Minh Thư. Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận, nhận chuyển giao công nghệ cao. https://dangcongsan.vn/khoa-hoc/ho-tro-doanh-nghiep-tiep-can-nhan-chuyen-giao-cong-nghe-cao-649579.html
[2] Quốc Trần. Quý IV năm 2024 vận hành sàn giao dịch công nghệ tại TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh https://baomoi.com/quy-iv-nam-2024-van-hanh-san-giao-dich-cong-nghe-tai-tp-ha-noi-va-tp-ho-chi-minh-c47138325.epi
[3] Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông KH&CN, Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ. Tăng cường hoạt động ứng dụng, chuyển giao công nghệ tại các địa phương. https://www.most.gov.vn/vn/tin-tuc/21401/tang-cuong-hoat-dong-ung-dung--chuyen-giao-cong-nghe-tai-cac-dia-phuong.aspx
[4] Lam Vân. Techmart: khẳng định vai trò thúc đẩy thị trường khoa học và công nghệ. https://thongke.cesti.gov.vn/an-pham-thong-ke/thong-tin-chuyen-de-khoa-hoc-cong-nghe-va-doi-moi-sang-tao/1079-techmart-khang-dinh-vai-tro-thuc-day-thi-truong-khoa-hoc-cong-nghe
[5] Hơn 200 gian hàng công nghệ tại Techfest 2023. https://vnexpress.net/hon-200-gian-hang-cong-nghe-tai-techfest-2023-4680798.html
[6] Bích Liên. Kết nối, giới thiệu sản phẩm ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. https://dangcongsan.vn/khoa-hoc/ket-noi-gioi-thieu-san-pham-ung-dung-khoa-hoc-cong-nghe-va-doi-moi-sang-tao-652526.html