Tỷ lệ vô sinh ngày càng tăng ở cả nam và nữ đang trở thành một vấn đề rất được xã hội quan tâm ngày nay. Nhiều phương pháp điều trị vô sinh, hỗ trợ sinh sản đã được các nhà khoa học nghiên cứu cách thức giải quyết, trong đó có việc sử dụng mô buồng trứng. Không chỉ ở nước ngoài, quy trình bảo quản mô buồng trứng bằng phương pháp đông lạnh đã được nghiên cứu tại Việt Nam và sẽ được đưa vào ứng dụng lâm sàng trong thời gian tới.

Theo nghiên cứu của WHO, khoảng 17,5% dân số trưởng thành bị vô sinh ở một thời điểm nào đó trong đời. Việt Nam có hơn 1 triệu cặp vợ chồng bị vô sinh hiếm muộn. Tỷ lệ vô sinh đang gia tăng, với khoảng 50% cặp vợ chồng vô sinh có độ tuổi dưới 30.

Tỷ lệ vô sinh trên thế giới (Nguồn: WHO)

Nguyên nhân vô sinh ở nữ

Theo WHO, vô sinh là căn bệnh được xác định bằng việc người nữ không thể mang thai sau 12 tháng hoặc hơn, nếu có quan hệ tình dục thường xuyên mà không thực hiện các biện pháp bảo vệ. Nghiên cứu của Sandra Ann Carson và các cộng sự cho thấy, 85% bệnh vô sinh có các nguyên nhân như: rối loạn chức năng rụng trứng và không rụng trứng; vô sinh do tắc ống dẫn trứng; lạc nội mạc tử cung; dự trữ buồng trứng giảm; yếu tố tử cung và cổ tử cung; rối loạn sinh lý nam. Trong đó, các nguyên nhân phổ biến nhất gây vô sinh là rối loạn chức năng rụng trứng, vô sinh do yếu tố nam giới và bệnh ống dẫn trứng.

Vô sinh tác động tiêu cực đến các cá nhân, gia đình và xã hội. Nó gây ra sự đau khổ, kỳ thị và khó khăn tài chính, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và tâm lý của nhiều người, đặc biệt là phụ nữ ở các quốc gia khu vực Châu Á.

Ở nữ giới, vô sinh được chia thành hai loại: vô sinh nguyên phát và vô sinh thứ phát. Vô sinh nguyên phát xảy ra ở phụ nữ chưa bao giờ mang thai và không thể mang thai sau sáu tháng (trên 35 tuổi) hoặc một năm (dưới 35 tuổi) quan hệ tình dục bình thường mà không áp dụng bất cứ hình thức tránh thai nào. Vô sinh thứ phát xảy ra khi phụ nữ không thể mang thai lần nữa, sau khi đã mang thai và sinh nở thành công ít nhất một lần.

Trong số các nguyên nhân gây vô sinh ở nữ, rối loạn rụng trứng (còn gọi là rối loạn phóng noãn - hiện tượng phóng noãn không đều đặn, thường gặp là không phóng noãn hoặc phóng noãn thưa) chiếm khoảng 25% (70% phụ nữ trong số này bị mắc hội chứng buồng trứng đa nang).

Giải pháp đông lạnh bảo quản mô buồng trứng

Hiện có 3 phương pháp điều trị vô sinh thường được ứng dụng trong thực tiễn, đó là: (1) Sử dụng thuốc; (2) Phẫu thuật; (3) Hỗ trợ thụ thai, bao gồm thụ tinh trong tử cung (IUI) và thụ tinh trong ống nghiệm (IVF).

Sử dụng thuốc là biện pháp điều trị các vấn đề liên quan đến hormone ở phụ nữ. Thuốc giúp kiểm soát nồng độ hormone, vốn tác động đến quá trình gây rụng trứng (rụng không đều, không rụng trứng) hoặc kích thích rụng trứng.

Phẫu thuật được sử dụng khi cần sửa ống dẫn trứng bị tắc hoặc bị hỏng. Phẫu thuật cũng có thể dùng để điều trị lạc nội mạc tử cung (có liên quan đến vô sinh) hoặc xử lý polyp hay u xơ trong tử cung.

Thụ thai theo phương pháp IUI là tiến hành bơm tinh trùng khỏe mạnh vào buồng tử cung tại thời điểm gần với thời điểm rụng trứng. IUI có thể được sử dụng kết hợp với biện pháp kích thích rụng trứng.

Phương pháp IVF tiến hành kết hợp tinh trùng với trứng trong phòng thí nghiệm, sau đó phôi được cấy vào trong tử cung. Bước đầu tiên của IVF là kích trứng. Trứng trưởng thành được hút ra khỏi buồng trứng và tiến hành thụ tinh bằng tinh trùng trong phòng thí nghiệm. Sau khi trứng đã thụ tinh, nó sẽ được đưa vào lại trong tử cung để tiếp tục phát triển, chuẩn bị cho thời kỳ sinh sản.

Thụ tinh trong ống nghiệm (Nguồn suckhoedoisong.vn)

Với thực tế cứ hai cặp vợ chồng độ tuổi dưới 30 sẽ có một cặp bị vô sinh, đã dấy lên nhiều lo ngại ở Việt Nam. Do đó, việc nghiên cứu các giải pháp giúp đảm bảo tỷ lệ sinh cũng như khả năng sinh sản rất được các nhà khoa học và cả xã hội quan tâm. Tháng 11/2023 vừa qua, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM đã nghiệm thu nhiệm vụ “Nghiên cứu bảo quản mô buồng trứng người Việt Nam bằng phương pháp đông lạnh”, do TS.BS Lê Thị Minh Châu và các cộng sự tại Bệnh viện Từ Dũ thực hiện. Đây là một kỹ thuật y khoa chuyên sâu, tiên tiến, mang lại cho phụ nữ thêm cơ hội mang thai và sinh con khi bị vô sinh. Phương pháp này không dừng lại ở mức điều trị hiếm muộn, mà còn có thể giúp bảo tồn chức năng sinh sản để người phụ nữ có thể thực hiện thiên chức của mình, khi mà điều kiện hiện tại chưa cho phép.

Để bảo tồn chức năng sinh sản, có khá nhiều biện pháp khác nhau tùy theo đối tượng thực hiện (ví dụ như trữ trứng, trữ phôi hoặc trữ mô buồng trứng). Trong đó, trữ mô buồng trứng là biện pháp cho phép phụ nữ trữ nguồn giao tử ngay ở thời điểm mong muốn, không kéo dài thời gian điều trị bệnh lý. Trước đây, Việt Nam chưa có nghiên cứu xác định phương pháp trữ - rã mô buồng trứng hiệu quả để thiết lập quy trình chuẩn, ứng dụng cho thực tế lâm sàng. Phương pháp của nhóm tác giả (trữ lạnh - rã đông mô buồng trứng người và cấy ghép thành công lên chuột) nếu được ứng dụng trong thực tế sẽ mở rộng cơ hội bảo tồn sinh sản cho nhóm bệnh nhân có nhu cầu mà hiện nay khả năng sinh sản của họ hầu như bị mất đi hoàn toàn sau điều trị.

Trong trường hợp trẻ gái bị ung thư hoặc các bệnh nhân nữ không có đủ điều kiện để thực hiện các liệu trình IVF thì việc trữ trứng (hay phôi) là biện pháp duy nhất để mang lại cơ hội có con. Đông lạnh mô buồng trứng cũng được chỉ định đối với phụ nữ không thể kích thích buồng trứng, trữ phôi. Các nhà nghiên cứu đã thiết lập được quy trình trữ lạnh - rã đông mô buồng trứng, có thể ứng dụng thực tế trên lâm sàng, cũng như xác định được phương thức và phác đồ trữ lạnh - rã đông hiệu quả trong điều kiện kỹ thuật, con người, cơ sở vật chất tại Việt Nam. Nhiệm vụ này có tính ứng dụng thực tế rất cao vì xuất phát từ nhu cầu thực tế là mong muốn bảo tồn sinh sản trước các biến cố trong cuộc sống hoặc do bẩm sinh.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ vô sinh, hiếm muộn ở Việt Nam nói riêng và các nước khu vực Châu Á – Thái Bình Dương nói chung, đang ngày một tăng cao. Do đó, bên cạnh việc tuyên truyền cho các bạn trẻ chủ động tiến hành công tác tầm soát vô sinh, hiếm muộn để sớm loại trừ các nguyên nhân gây bệnh hoặc phát hiện và điều trị sớm, giúp giảm chi phí, thời gian chữa trị, hạn chế nguy cơ bệnh nặng và không để lại di chứng; việc đẩy nhanh các quy trình để đưa phương pháp đông lạnh mô buồng trứng ứng dụng vào thực tiễn là rất cần thiết để mang lại niềm hạnh phúc, tạo nguồn năng lượng tích cực cho người bệnh, các gia đình và cộng đồng trong sinh hoạt và đời sống.

Thư Nguyễn

--------------------------------------------------------------------------------

Tài liệu tham khảo chính

[1] WHO. Infertility prevalence estimates. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/366700/9789240068315-eng.pdf?sequence=1
[2] Ovarian Tissue Freezing (Cryopreservation). https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/ovarian-tissue-freezing-cryopreservation
[3] Báo động gia tăng vô sinh, hiếm muộn tại Việt Nam. https://vtv.vn/xa-hoi/bao-dong-gia-tang-vo-sinh-hiem-muon-tai-viet-nam-20230415103402946.htm
[4] Sandra Ann Carson, and Amanda N. Kallen. Diagnosis and Management of Infertility. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9302705/
[5] Nhà khoa học Việt Nam nghiên cứu thành công quy trình bảo quản mô buồng trứng người bằng phương pháp đông lạnh. https://dost.hochiminhcity.gov.vn/hoat-dong-so-khcn/nha-khoa-hoc-viet-nam-nghien-cuu-thanh-cong-quy-trinh-bao-quan-mo-buong-trung-nguoi-bang-phuong-phap-dong-lanh/
[6] What are some possible causes of female infertility?. https://www.nichd.nih.gov/health/topics/infertility/conditioninfo/causes/causes-female
[7] Thanh Loan. Các phương pháp điều trị vô sinh, hiếm muộn và những tai biến có thể gặp phải. https://suckhoedoisong.vn/cac-phuong-phap-dieu-tri-vo-sinh-hiem-muon-va-nhung-tai-bien-co-the-gap-phai-169220325122644131.htm