Trong thời đại công nghiệp 4.0, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo (KHCN&ĐMST) không chỉ là yếu tố cốt lõi thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn là nền tảng của năng lực cạnh tranh quốc gia. TP.HCM được xem là đầu tàu phát triển KHCN&ĐMST của Việt Nam, nên việc đẩy mạnh công nhận kết quả nghiên cứu do các cá nhân, tổ chức tự đầu tư là rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay.

Hỗ trợ phát triển KHCN&ĐMST trong khu vực tư nhân

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh phát triển KHCN&ĐMST quốc gia, nhiều chính sách hỗ trợ ngày càng được hoàn thiện, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nền kinh tế tri thức. Trong các chính sách ưu đãi hiện hành, bên cạnh việc tập trung vào lĩnh vực tài chính (hỗ trợ vốn, miễn giảm thuế), còn có những cơ chế, chính sách thúc đẩy việc nghiên cứu, ứng dụng KHCN, tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan, đơn vị nâng cao năng lực cạnh tranh, thương mại hóa sản phẩm và tiếp cận các nguồn lực để đổi mới.

Để hướng dẫn Luật Chuyển giao Công nghệ (Luật số 07/2017/QH14), ngày 15/5/2018, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 76/2018/NĐ-CP. Trong đó, có các quy định về công nhận kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ do tổ chức, cá nhân tự đầu tư nghiên cứu; hướng dẫn các hồ sơ thủ tục công nhận kết quả nghiên cứu tư nhân, đơn vị tiếp nhận chuyển giao,… cho các tổ chức, cá nhân ngoài nhà nước. Nghị định này cũng có những quy định về hỗ trợ kinh phí, mua kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ do tổ chức, cá nhân tự đầu tư.

Xác định doanh nghiệp KH&CN là một thành tố quan trọng trong hệ sinh thái KHCN&ĐMST, yếu tố then chốt của phát triển quốc gia; để thúc đẩy phát triển hoạt động của nhóm doanh nghiệp này, ngày 01/02/2019, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 13/2019/NĐ-CP để điều chỉnh. Trong đó, đã xác định nhiều chính sách ưu đãi: (1) Miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN): được miễn thuế TNDN trong 4 năm đầu và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo, khi doanh thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh các sản phẩm hình thành từ kết quả KH&CN chiếm ít nhất 30% tổng doanh thu của doanh nghiệp trong năm tài chính; (2) Ưu đãi tín dụng cho doanh nghiệp KH&CN thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và sản xuất kinh doanh: được vay vốn tín dụng đầu tư của Nhà nước, một số trường hợp được vay với lãi suất ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay và bảo lãnh để vay vốn; (3) Giao tài sản kết quả KH&CN hình thành từ nhiệm vụ KH&CN sử dụng vốn nhà nước; (4) Hỗ trợ hoạt động nghiên cứu, thương mại hóa kết quả: ưu đãi về thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; ưu tiên không thu phí dịch vụ khi sử dụng máy móc, trang thiết bị tại các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia, cơ sở ươm tạo công nghệ, ươm tạo doanh nghiệp, cơ sở nghiên cứu KH&CN của Nhà nước để thực hiện các hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, ươm tạo công nghệ, sản xuất thử nghiệm sản phẩm mới, ươm tạo doanh nghiệp KH&CN; miễn lệ phí trước bạ khi đăng ký quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà theo quy định; (5) Hỗ trợ, khuyến khích ứng dụng, đổi mới công nghệ: hỗ trợ vốn, bảo lãnh vay vốn, hỗ trợ lãi suất vay tối đa 50% lãi suất vay vốn tại ngân hàng thương mại.

Gần đây, Nghị quyết số 68-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (ban hành ngày 04/5/2025) về phát triển kinh tế tư nhân cũng xác định nhiều chủ trương, chính sách mạnh để thúc đẩy KHCN&ĐMST, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh doanh hiệu quả, bền vững trong kinh tế tư nhân. Có thể kể đến các quy định về tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân tham gia nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo, chuỗi khối, dữ liệu lớn, thương mại điện tử,…; cho phép các doanh nghiệp được tính vào chi phí khi xác định thu nhập chịu thuế đối với các hoạt động nghiên cứu và phát triển lên tới 200% chi phí thực tế của hoạt động này; các doanh nghiệp cũng được phép trích tối đa 20% thu nhập tính thuế thu nhập doanh nghiệp để lập quỹ phát triển KHCN&ĐMST, chuyển đổi số và nghiên cứu phát triển,… Tinh thần này cũng được vận dụng trong Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (Luật số 67/2025/QH15) vừa được Quốc hội ban hành ngày 14/6/2025, mở rộng phạm vi ưu đãi, cho phép tính vào chi phí được trừ các khoản tài trợ cho hoạt động nghiên cứu, chuyển đổi số và phát triển công nghệ lõi, công nghệ cao. Các dự án thuộc lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao hoặc công nghệ môi trường,… được áp dụng thuế suất ưu đãi 10% trong thời gian 15 năm,...

Nhà nước cũng thành lập các quỹ phát triển KH&CN để hỗ trợ các cá nhân, doanh nghiệp tiến hành nghiên cứu, ứng dụng KH&CN vào thực tế. Nổi bật là Quỹ Đổi mới Công nghệ Quốc gia (NATIF) cung cấp vốn ưu đãi cho các dự án R&D và đổi mới sáng tạo, tác động trực tiếp, hiệu quả đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ, giúp họ tiếp cận vốn ưu đãi để hoàn thiện và triển khai giải pháp công nghệ, từ đó tạo ra giá trị kinh tế và lợi ích rõ rệt.

Để hỗ trợ nghiên cứu và thương mại hóa sản phẩm, các hoạt động của Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia (NAFOSTED) đã góp phần thúc đẩy xu thế công bố quốc tế, nâng cao chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) và năng lực cạnh tranh toàn cầu (GCI) cho Việt Nam; góp phần thu hút các nhà khoa học trẻ, kỹ thuật viên làm việc trong nước, tạo ra cơ hội hợp tác quốc tế và môi trường nghiên cứu minh bạch, cạnh tranh; đổi mới cơ chế tài trợ, áp dụng khoán chi, đơn giản hóa thủ tục, giúp tăng tính linh hoạt và minh bạch.

Thành quả vận hành của quỹ KH&CN

(Nguồn: natif.vn và nafosted.gov.vn)

TP.HCM thúc đẩy phát triển KHCN&ĐMST trong khu vực tư nhân

Xem KH&CN là khâu đột phá, trọng tâm phát triển kinh tế - xã hội, TP.HCM xác định ưu tiên phát triển các ngành công nghệ cốt lõi như trí tuệ nhân tạo (AI), vi mạch - bán dẫn, blockchain, big data, IoT, công nghệ sinh học, vật liệu tiên tiến,…

Theo số liệu thống kê ngành KH&CN, tính đến 31/12/2024, hệ sinh thái KH&CN của Thành phố khá đa dạng và phát triển năng động, với 427 tổ chức KH&CN. Trong đó, 75,4% tổ chức thuộc khu vực tư nhân, cho thấy sự phát triển khá mạnh về số lượng của khu vực tư nhân so với khu vực công lập. Cũng trong hệ sinh thái này là hơn 2.200 startup hoạt động trong các lĩnh vực AI, công nghệ sinh học, kỹ thuật số, công nghệ vật liệu mới, ứng dụng dữ liệu lớn,… Ngoài ra, còn có nhiều tổ chức nước ngoài đầu tư vào các hoạt động nghiên cứu tại TP.HCM, ví dụ như SAP Labs Vietnam; các doanh nghiệp R&D trong Khu Công nghệ cao (Intel, Nidec, Jabil, Air Liquide, Sonion, Datalogic); các tổ chức giáo dục - nghiên cứu quốc tế (Fulbright University Vietnam); Quỹ đầu tư hỗ trợ gián tiếp R&D (VAM, Dragon Capital),…

Để thúc đẩy cá nhân, doanh nghiệp gia tăng đầu tư vào nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ vào sản xuất, Thành phố đang tích cực triển khai các cơ chế, chính sách đặc thù theo Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội (ban hành ngày 24/6/2023): miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 5 năm kể từ khi phát sinh thuế với hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của các doanh nghiệp, tổ chức khoa học‑công nghệ, trung tâm đổi mới sáng tạo và các tổ chức trung gian hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trên địa bàn; miễn thuế thu nhập cá nhân và doanh nghiệp đối với thu nhập từ chuyển nhượng vốn góp, quyền góp vốn vào doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trên địa bàn; miễn thuế thu nhập cá nhân trong 5 năm cho chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng đặc biệt, cá nhân khởi nghiệp sáng tạo làm việc tại các chủ thể đã nêu.

Kể từ năm 2021, Thành phố đã triển khai mạnh Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nghiên cứu ứng dụng, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo (RD&I), với mức hỗ trợ tới 30% kinh phí cho các đề tài đầu tư nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ vào sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Thành phố cũng có chính sách hỗ trợ không hoàn lại cho các dự án khởi nghiệp sáng tạo ở ba giai đoạn: tiền ươm tạo (tối đa 40 triệu đồng), ươm tạo (tối đa 80 triệu đồng) và tăng tốc (tối đa 400 triệu đồng). Để thực hiện việc miễn thuế thu nhập cá nhân, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định tại Nghị quyết số 98/2023/QH15 và Nghị định số 11/2024/NĐ-CP, ngày 11/12/2024, Hội đồng Nhân dân Thành phố đã ban hành Nghị quyết số 31/2024/NQ-HĐND, quy định lĩnh vực ưu tiên; tiêu chí, điều kiện, nội dung hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo có thu nhập phát sinh trên địa bàn Thành phố.

Ngoài ra, TP.HCM cũng đang tăng cường triển khai thủ tục công nhận kết quả nghiên cứu KH&CN độc lập, tạo cơ sở cho việc thương mại hóa và hợp tác phát triển trong khu vực tư nhân. Ngày 28/5/2025, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM đã phối hợp Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ tổ chức hội thảo “Phổ biến và hướng dẫn hồ sơ công nhận kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ do tổ chức, cá nhân tự đầu tư nghiên cứu và nhiệm vụ khoa học và công nghệ không sử dụng ngân sách nhà nước” nhằm hướng dẫn thực hiện hồ sơ công nhận kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ do tổ chức, cá nhân tự đầu tư nghiên cứu và nhiệm vụ KH&CN không sử dụng ngân sách nhà nước. Với sự công nhận chính thức của Nhà nước - vốn là cơ sở để hưởng các ưu đãi đối với các doanh nghiệp công nghệ, việc này còn giúp cho doanh nghiệp thuận lợi hơn trong quá trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu, ví dụ như hợp tác với doanh nghiệp khác hoặc định giá để góp vốn như nguồn tài sản trí tuệ,...

Hội thảo “Phổ biến và hướng dẫn hồ sơ công nhận kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ do tổ chức, cá nhân tự đầu tư nghiên cứu và nhiệm vụ KH&CN không sử dụng ngân sách nhà nước”
(Nguồn: dost.hochiminhcity.gov.vn)

***

Khẳng định vai trò đầu tàu trong phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, TP.HCM đang chú trọng tạo động lực mạnh mẽ cho công tác nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo ở khu vực tư nhân. Với các chính sách ưu đãi toàn diện, từ hỗ trợ tài chính không hoàn lại, ưu đãi thuế, đến cơ chế thử nghiệm sáng tạo và khuyến khích thương mại hóa kết quả nghiên cứu, Thành phố đã và đang kiến tạo nền tảng thuận lợi, giúp các cá nhân, tổ chức tư nhân và cả hệ sinh thái đa dạng, năng động cùng phát huy tối đa tiềm năng nghiên cứu, đổi mới, tạo ra các giá trị phát triển bền vững.

Minh Thư

----------------------------------------

Tài liệu tham khảo chính

[1] Hoàng Giang. (2023). Góp phần tạo dựng môi trường nghiên cứu khoa học thuận lợi theo chuẩn mực quốc tế. https://baochinhphu.vn/gop-phan-tao-dung-moi-truong-nghien-cuu-khoa-hoc-thuan-loi-theo-chuan-muc-quoc-te-10223120615214378.htm
[2] Hoàng Kim. (2025). Công nhận kết quả nghiên cứu không sử dụng ngân sách Nhà nước. https://dost.hochiminhcity.gov.vn/hoat-dong-so-khcn/cong-nhan-ket-qua-nghien-cuu-khong-su-dung-ngan-sach-nha-nuoc/
[3] Linh Chi. (2021). Hiệu quả từ mô hình Quỹ đổi mới công nghệ. https://natif.vn/2021/12/25/hieu-qua-tu-mo-hinh-quy-doi-moi-cong-nghe/
[4] Thanh Tuyền. (2024). Thí điểm cơ chế, chính sách hỗ trợ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tại TP.HCM. https://plo.vn/thi-diem-co-che-chinh-sach-ho-tro-khoa-hoc-cong-nghe-va-doi-moi-sang-tao-tai-tphcm-post778579.html