Ngày 3/6/2020, Chương trình Chuyển đổi số quốc gia trên cả nước đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Sau đúng một tháng, ngày 3/7/2020, “Chương trình CĐS của TP.HCM” cũng được UBND Thành phố ban hành. Chương trình, cùng với “Đề án xây dựng TP.HCM trở thành Đô thị thông minh giai đoạn 2017-2020, tầm nhìn đến năm 2025” và “Kiến trúc Chính quyền điện tử TP.HCM”, đã tạo ra nền tảng vững chắc cho các hoạt động CĐS, giúp Thành phố đạt được vị trí thứ nhì trong cả nước về CĐS cấp tỉnh, năm 2022.

Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Dương Anh Đức khẳng định: Thành phố coi CĐS là một trong những nhiệm vụ trọng tâm (Nguồn: nld.com.vn)

Về xây dựng Chính quyền số

Là trụ cột đầu tiên trong 3 trụ cột của CĐS, công tác xây dựng Chính quyền số tại TP.HCM đã có những khởi động từ khi “Đề án xây dựng TP.HCM trở thành Đô thị thông minh giai đoạn 2017-2020, tầm nhìn đến năm 2025” được triển khai từ năm 2017. Việc xây dựng Chính quyền số theo hướng dần chuyển công tác quản trị đô thị từ “bị động" sang trạng thái "chủ động" đã được thực hiện. Thay vì chỉ phản ứng sau khi xảy ra các sự cố, bức xúc của người dân, chính quyền hướng đến sử dụng các công cụ thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn và các công cụ phân tích dữ liệu lớn, với những tính năng phân tích thông minh để thu thập và trích xuất thông tin, dự báo xu hướng và các vấn đề có thể xảy ra (với kết cấu hạ tầng đô thị, các vấn đề về kinh tế - xã hội) để tối ưu hóa hiệu quả sử dụng nguồn lực, hình thành các chiến lược phát triển và kịch bản ứng phó phù hợp, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân và yêu cầu phát triển bền vững. Thành phố hướng đến xây dựng hệ thống dịch vụ công trực tuyến tập trung, đa dạng về hình thức truy cập để thu hút người dân, tổ chức, doanh nghiệp cùng tham gia. Công dân chỉ cần truy cập, đăng nhập một lần vào một địa chỉ duy nhất là có thể thực hiện được toàn bộ các giao dịch hành chính công trực tuyến mức độ 3, 4, thanh toán điện tử, tích hợp chữ ký số điện tử. Hồ sơ được điện tử hóa, có tính pháp lý và minh bạch. Người dân có thể theo dõi kết quả xử lý hồ sơ và nhận kết quả trực tuyến.

Để hiện thức hóa, Thành phố đã ban hành Kiến trúc Chính quyền điện tử TP.HCM (Quyết định số 4250/QĐ-UBND ngày 28/9/2018 của UBND TP.HCM), hoàn tất xây dựng và đưa vào vận hành chính thức Nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu dùng chung của Thành phố - LGSP (cấu phần quan trọng trong Kiến trúc chính quyền điện tử) để đảm bảo phát triển các ứng dụng thống nhất cho các cơ quan nhà nước trên địa bàn. Đồng thời, Thành phố cũng đã đưa Kho dữ liệu dùng chung (tích hợp nhiều thông tin quan trọng như: thông tin giao dịch đảm bảo; thông tin đăng ký quyền sử dụng nhà ở, đất ở; cơ sở khám chữa bệnh; cơ sở giáo dục; dự án đầu tư công; giá thị trường của một số ngành thiết yếu,…) đi vào hoạt động, giúp liên thông, chia sẻ dữ liệu giữa các đơn vị trên địa bàn. Một trong những lĩnh vực ghi dấu ấn là nền tảng chia sẻ dữ liệu tài nguyên và môi trường, bao gồm Cổng thông tin dữ liệu tài nguyên và môi trường TP.HCM và Hệ thống trục tích hợp các dịch vụ web ngành tài nguyên môi trường cho phép dễ dàng tra cứu, sử dụng những thông tin, dữ liệu liên quan đến đất đai trên địa bàn. Ngành Giáo dục cũng có những đóng góp quan trọng, với “Bản đồ thông tin giáo dục TP.HCM” - một bản đồ số cung cấp đầy đủ thông tin về trường học các cấp (ngoại trừ đại học) tại Thành phố (vị trí, đội ngũ giáo viên, số lượng học sinh, chương trình đào tạo,...), hay Cổng thông tin tuyển sinh đầu cấp cho phép phụ huynh có thể sử dụng mã định danh để đăng ký tuyển sinh đầu cấp (các lớp mầm non, lớp 1 và lớp 6) cho con em mình ngay tại nhà,… Tính đến nay, Thành phố đã triển khai thiết lập quy trình xử lý các thủ tục hành chính, văn bản của tất cả cơ quan nhà nước, bao gồm các sở ban ngành, TP. Thủ Đức, quận huyện, phường xã thị trấn trên môi trường số; đưa vào vận hành 1.542 dịch vụ công trực tuyến, đạt tỉ lệ 97,7% trên tổng số thủ tục hành chính. Trong đó, có 400 dịch vụ công đã được rà soát, tái cấu trúc quy trình và được Chủ tịch UBND Thành phố công bố đạt dịch vụ công trực tuyến mức toàn trình.

Cổng thông tin dữ liệu tài nguyên và môi trường TP.HCM

Bên cạnh việc đầu tư cho các ứng dụng, công tác bồi dưỡng kiến thức về công nghệ, về CĐS cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của Thành phố cũng rất được quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho việc nâng cao chất lượng công vụ, nhằm phục vụ tốt hơn cho người dân, doanh nghiệp.

Các nỗ lực trên đã giúp Thành phố có được vị trí cao trong bảng xếp hạng Chỉ số chuyển đổi số quốc gia (DTI) năm 2022 của Bộ Thông tin và Truyền thông (chỉ số Chính quyền số đứng thứ 3 cả nước).

Về phát triển Kinh tế số

Cùng với những thành quả ban đầu của công tác xây dựng Chính quyền số, trụ cột thứ hai của CĐS là Kinh tế số cũng được tạo đà phát triển.

Thành phố đẩy mạnh phát triển các lĩnh vực công nghệ cao, ví dụ như công nghiệp vi mạch (hỗ trợ phát triển các giải pháp ứng dụng IoT); đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp CĐS nhằm tăng năng suất lao động, tạo ra các cơ hội kinh doanh mới cho doanh nghiệp, góp phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế số, tái cấu trúc nền kinh tế và phục hồi tăng trưởng. Công tác tuyên truyền được tập trung đẩy mạnh, với Cổng thông tin Chuyển đổi số TP.HCM, Bản tin Chuyển đổi số hàng tháng; tổ chức các hội thảo chia sẻ kinh nghiệm, đưa ra giải pháp về CĐS,…. Thành phố cũng triển khai đồng bộ nhiều chương trình giới thiệu, tôn vinh các sản phẩm công nghệ số, sứ mệnh của các doanh nghiệp công nghệ thông tin (CNTT), truyền thông tại Thành phố (quy mô doanh nghiệp nhóm này ở Thành phố khoảng 7.000, chiếm chiếm gần 1/3 cả nước). Ngoài ra, Thành phố cũng xác định nhiều nhiệm vụ trọng tâm như: xây dựng kế hoạch phát triển thương mại điện tử trên địa bàn; tổ chức các chương trình đào tạo, truyền thông nhằm nâng cao nhận thức về sử dụng dịch vụ kinh tế số, pháp luật về hợp đồng số cho người sử dụng dịch vụ, đảm bảo an toàn trong thanh toán các hợp đồng điện tử; xây dựng Quy chế hỗ trợ thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ đổi mới sáng tạo trên địa bàn; nghiên cứu các giải pháp đẩy mạnh phát triển kinh tế số (trong đó có phát triển hạ tầng số, phát triển hạ tầng Internet tốc độ cao và mạng viễn thông; phát huy sứ mệnh của các doanh nghiệp công nghệ số; triển khai đồng bộ kinh tế số với các chương trình của TP.HCM; phát triển hệ thống dữ liệu, qua đó khai thác dữ liệu dùng chung TP.HCM với mục tiêu chia sẻ dữ liệu cho khối tư nhân để thúc đẩy kinh tế số).

Kết quả của những nỗ lực trong việc xây dựng kinh tế số tại Thành phố thời gian qua đã giúp tỷ trọng đóng góp của kinh tế số trong GRDP liên tục gia tăng (năm 2021, lần đầu tiên Thành phố đánh giá đóng góp của kinh tế số trong GRDP trên địa bàn ở góc độ nghiên cứu khoa học, là 15,38% - chưa bao gồm thương mại điện tử và kinh tế chia sẻ; năm 2022, tỷ lệ đóng góp của kinh tế số cho GRDP của Thành phố ước đạt 18,66%). Các chỉ tiêu phát triển kinh tế số TP.HCM cao hơn bình quân cả nước từ 5-10%. Đây là cơ sở để Thành phố đặt mục tiêu phấn đấu nâng tỷ trọng kinh tế số trong GRDP lên mức 25% năm 2025 và mức 40% vào năm 2030. Kinh tế số của TP.HCM dù mới chỉ ở giai đoạn đầu của sự phát triển nhưng cũng đã đạt được nhiều thành quả nổi bật, nhất là các lĩnh vực như thương mại điện tử, thanh toán điện tử, du lịch trực tuyến. Trong bảng xếp hạng Chỉ số chuyển đổi số quốc gia (DTI) năm 2022 của Bộ Thông tin và Truyền thông, chỉ số Kinh tế số của Thành phố đứng vị trí thứ 3).

Hội thảo Thúc đẩy kinh tế số TP.HCM phát triển bền vững diễn ra sáng 7/9 tại Trung tâm Báo chí TP.HCM

Về hình thành Xã hội số

Xã hội số là trụ cột thứ ba của CĐS, đang được các ngành, các cấp nỗ lực triển khai xây dựng đồng bộ tại Thành phố để hiện thực hóa mục tiêu Chương trình chuyển đổi số của TP.HCM đến năm 2030: “TP.HCM trở thành đô thị thông minh với sự đổi mới căn bản, toàn diện hoạt động của bộ máy chính quyền số, của các doanh nghiệp số và sự thịnh vượng, văn minh của một xã hội số”.

Xã hội số tích hợp công nghệ số vào mọi mặt đời sống: người dân được kết nối, có khả năng tương tác và thành thạo kỹ năng số để sử dụng các dịch vụ số, tạo ra các mối quan hệ trong môi trường số, hình thành thói quen số và văn hóa số. Phương tiện phục vụ cho việc kết nối chính là cơ sở hạ tầng CNTT.

Cuối năm 2022, TP.HCM đã hoàn thiện thiết kế mạng băng thông rộng dùng riêng, thực hiện kết nối giữa UBND Thành phố đến sở, ban, ngành, quận, huyện, phường, xã, thị trấn, tổng công ty và các đơn vị trực thuộc, phục vụ yêu cầu trao đổi thông tin và chỉ đạo điều hành các cấp. Để phát triển xã hội số, Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2025, 90% hộ dân sẽ có băng thông rộng, cùng với đó là điện thoại thông minh kết nối Internet để người dân dễ dàng tiếp cận với các dịch vụ công, các dịch vụ tiện ích và đặc biệt là các nội dung số,...

TP.HCM đã có tỉ lệ người trưởng thành dùng điện thoại thông minh đạt 75,7% từ năm 2021. Tính đến cuối tháng 6 năm 2023, tỷ lệ thuê bao điện thoại di động sử dụng điện thoại thông minh; tỷ lệ dân số từ 15 tuổi trở lên có tài khoản giao dịch thanh toán tại ngân hàng,… của TP.HCM đã gần đạt đến mục tiêu cơ bản về xã hội số đến năm 2025.

Bệnh án điện tử của người dân là một trong nhiều nội dung tích hợp công nghệ số vào thực tiễn ngành y, được xác định rõ trong “Đề án xây dựng TP.HCM trở thành Đô thị thông minh giai đoạn 2017-2020, tầm nhìn đến năm 2025”, đã được Sở Y tế triển khai xây dựng từ năm 2021. Tuy hiện mới có khoảng 5.000 hồ sơ được lập, nhưng dự kiến đến năm 2025 sẽ hoàn tất yêu cầu “mỗi người dân đều có hồ sơ sức khỏe điện tử”. Bệnh án điện tử là dạng bệnh án cho phép người dân truy cập bằng thiết bị điện thoại di động để xem, lưu trữ và chia sẻ với đội ngũ chăm sóc y tế. Trong năm 2023, có 22/28 bệnh viện hạng 1 tại Thành phố đảm bảo triển khai nội dung này, cũng như mang lại nhiều tiện ích cho người bệnh như: tra cứu nơi khám, chữa bệnh, thanh toán không dùng tiền mặt, đặt lịch khám trực tuyến,…

Ngành giao thông, với dự kiến đưa vào hoạt động tuyến metro số 1 trong năm 2023, giải pháp thanh toán điện tử cho việc sử dụng đã được Sở Giao thông vận tải đưa vào kế hoạch triển khai, trình UBND xem xét, thông qua khung tiêu chuẩn kỹ thuật về thanh toán điện tử trong vận tải hành khách công cộng, nhằm không chỉ sử dụng cho metro, mà còn kết nối, liên thông với các phương thức vận tải hành khách công cộng khác như xe buýt, buýt nhanh (BTR), buýt sông,…giúp người dân có thể thanh toán các loại hình vận tải hành khách công cộng chỉ với cùng 1 thẻ.

Lễ ký kết giữa Sở TT&TT TP.HCM cùng các đơn vị để tiến hành cung cấp chữ ký số miễn phí cho người dân TP.HCM. Nguồn: vietnamnet.vn)

Ứng dụng Công dân số cũng sẽ được TP.HCM triển khai thống nhất trên di động và chữ ký số sẽ được tích hợp trên hệ thống để người dân và doanh nghiệp có thể ký trực tiếp vào các biểu mẫu điện tử, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp, khi thực hiện dịch vụ công trực tuyến. Thành phố sẽ tăng cường phủ sóng 3G, 4G, hướng đến 5G và cáp quang đến cấp xã, khu phố, ấp và triển khai chương trình hỗ trợ smartphone có kết nối internet cho các hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ có thu nhập thấp, hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn.

Để phổ cập hơn nữa kỹ năng số cho người dân tham gia vào các quá trình CĐS tại Thành phố, các Tổ công nghệ số cộng đồng tại địa phương (năm 2022, tại Thành phố đã thành lập được 2.620 tổ, cơ cấu đến cấp độ tổ dân phố, với 11.059 thành viên) sẽ được Thành phố chú trọng hơn để hoạt động đạt hiệu quả như mong muốn.

Với những nỗ lực của mình, năm 2022, chỉ số Xã hội số của Thành phố đứng vị trí thứ 4 trong bảng xếp hạng Chỉ số chuyển đổi số quốc gia (DTI).

Một số nội dung cần tiếp tục triển khai

Tổng hợp chung các chỉ số của 3 trụ cột CĐS năm 2022, Thành phố đứng vị trí thứ 2 cả nước (sau Đà Nẵng). Để hoàn thiện và đẩy nhanh hơn nữa tiến trình CĐS của Thành phố, tại các sự kiện, hội nghị, hội thảo chuyên đề về CĐS, các chuyên gia đã có nhiều hiến kế quan trọng, có thể kể đến như:

Để xây dựng Chính quyền số: xuất phát từ thực tiễn nguồn nhân lực cho CĐS còn khá thiếu và yếu, do vậy, cần phải xem công nghệ số, CĐS là nhiệm vụ chuyên môn, có quy định rõ ràng về các khung, mô tả chức danh công việc khi xây dựng đề án vị trí việc làm tại các cấp (quận, huyện/phường, xã) cho phù hợp. Ngoài ra, Thành phố cần đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực cho CĐS qua việc quy hoạch phát triển nguồn nhân lực và đặt hàng các cơ sở đào tạo nhân lực số cho các ngành nghề ưu tiên phát triển kinh tế số.

Để xây dựng Kinh tế số: theo các chuyên gia, vẫn còn ba thách thức lớn trong phát triển kinh tế số tại Thành phố. Đó là việc nhận thức còn chưa đầy đủ; phương pháp, công cụ đo lường chưa thống nhất; và các chính sách, nguồn lực hỗ trợ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ còn chưa nhiều. Thành phố cũng cần thực hiện đánh giá, phân tích kinh tế số hàng năm để theo dõi phát hiện và đề xuất, điều chỉnh giải pháp; xây dựng kịch bản phát triển kinh tế số tới năm 2025, 2030 theo mục tiêu đã đặt ra để xem xét tính khả thi và đề xuất gói giải pháp phù hợp từng kịch bản; nghiên cứu kinh tế số và CĐS trong một số ngành trọng điểm. Một số khâu của kinh tế Thành phố cần chuyển nhanh sang trực tuyến và dùng các khâu này để tăng tốc, thúc đẩy các khâu còn lại. Ngoài ra, kinh tế số lõi (CNTT và truyền thông) của Thành phố, dù cao hơn mức trung bình của cả nước, vẫn còn khá khiêm tốn. Do vậy, một trong những định hướng phát triển để đẩy mạnh kinh tế số là cần phải có những chiến lược thu hút đầu tư phát triển các dự án về CNTT và truyền thông.

Để phát triển Xã hội số: Thành phố cần chỉ đạo và có giải pháp thống nhất trong việc ứng dụng công tác CĐS trên địa bàn trong các quan hệ giao dịch với công dân; tăng cường triển khai các điểm hỗ trợ đăng ký dịch vụ công trực tuyến; làm việc với các đơn vị viễn thông để có các chính sách hỗ trợ liên quan đến dịch vụ mạng internet cho người dân. Đặc biệt, đối với y tế - lĩnh vực ưu tiên hàng đầu trong 8 lĩnh vực thực hiện CĐS trước mắt, được xác định là "lĩnh vực có tác động xã hội, liên quan hàng ngày tới người dân, thay đổi nhận thức nhanh nhất, mang lại hiệu quả, giúp tiết kiệm chi phí, cần ưu tiên CĐS trước" - việc ưu tiên thiết lập trung tâm dữ liệu (data center) để lưu trữ dữ liệu cho các cơ sở y tế trên địa bàn là vấn đề mà nhiều chuyên gia lưu tâm, nhất là trong bối cảnh các bệnh viện hoạt động theo cơ chế tự chủ tài chính, nhưng chi phí đầu tư CNTT chưa được cơ cấu vào giá viện phí, nên sẽ gặp khó trong đầu tư và tái đầu tư. Ngoài ra, để người dân biết – hiểu – và cùng tham gia ngày càng nhiều hơn, góp phần đẩy nhanh tiến độ xây dựng xã hội số, hoàn thành các mục tiêu CĐS trên địa bàn cũng như cả nước, các ngành, các cấp cần đẩy mạnh hơn nữa các hoạt động thông tin, tuyên truyền về CĐS trong cộng đồng.

*****

CĐS là một trong những nhiệm vụ trọng tâm và cần đặt mục tiêu phát triển dựa trên nền tảng công nghệ. Đồng bộ hạ tầng số, nền tảng số, dữ liệu dùng chung của Thành phố nhằm bảo đảm hiệu quả đầu tư, cũng như hạn chế trùng lắp, là một nội dung quan trọng trong CĐS của Thành phố, theo Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Dương Anh Đức. Với quyết tâm cao (năm 2021, TP.HCM chi 0,78% ngân sách cho CĐS, con số này năm 2022 là 0,97% và dự kiến năm 2023 là hơn 1%), đến nay việc xây dựng ba trụ cột của CĐS tại Thành phố bước đầu đã gặt hái được nhiều thành quả đáng khích lệ.

Tháng 1/2023, UBND TP.HCM tiếp tục ban hành Bộ chỉ số đánh giá chuyển đổi số TP.HCM (HCM DTI) để theo dõi, đánh giá thực chất, khách quan mức độ CĐS của các cơ quan, địa phương trên địa bàn. Tuy nhiên, để chuyển từ hoạt động môi trường thực sang môi trường số thành công thì phải có các cán bộ, công chức số, có đội ngũ kỹ thuật và công dân số. Quá trình này thường cần có thời gian, vừa chuyển đổi vừa huấn luyện. Với TP.HCM, một thành phố năng động, luôn đi đầu cả nước về các hoạt động KH&CN và đổi mới sáng tạo, tin rằng quá trình này sẽ diễn ra một cách nhanh chóng, thuận lợi và sớm thành công, giúp Thành phố không chỉ giữ vững, mà còn cải thiện hơn nữa vị trí của mình trong bảng xếp hạng Chỉ số chuyển đổi số quốc gia hàng năm.

Tuấn Kiệt

--------------------------------------------------------------------------------

Tài liệu tham khảo chính

[1] Lê Mỹ. Chuyển đổi số TP.HCM năm 2023: Năm của dữ liệu số. https://vietnamnet.vn/chuyen-doi-so-tp-hcm-nam-2023-nam-cua-du-lieu-so-2177274.html
[2] Quốc Ngọc. TPHCM xếp thứ 2 toàn quốc về chuyển đổi số. https://www.phunuonline.com.vn/tphcm-xep-thu-2-toan-quoc-ve-chuyen-doi-so-a1496650.html
[3] Ngọc Lâm. TP.HCM chuyển đổi số theo chiều sâu. https://thoibaonganhang.vn/tphcm-chuyen-doi-so-theo-chieu-sau-138883.html
[4] Thảo Lê. TP.HCM tập trung chuyển đổi số đồng bộ trên toàn hệ thống chính trị. https://www.sggp.org.vn/tphcm-tap-trung-chuyen-doi-so-dong-bo-tren-toan-he-thong-chinh-tri-post689616.html
[5] Phan Anh. TP.HCM đẩy mạnh chuyển đổi số. https://nld.com.vn/cong-nghe/tp-hcm-day-manh-chuyen-doi-so-20220319202946474.htm
[6] Vũ Phong. Chuyển đổi số tại TPHCM: Gặp khó về kỹ thuật và con người. https://tphcm.chinhphu.vn/chuyen-doi-so-tai-tphcm-gap-kho-ve-ky-thuat-va-con-nguoi-101230519122912093.htm
[7] Cục Chuyển đổi số Quốc gia. Thông tin xếp hạng đánh giá chuyển đổi số. https://dti.gov.vn