Thống kê mô tả là một trong những phương pháp xử lý dữ liệu được sử dụng khá phổ biến, cung cấp thông tin mô tả một cách chính xác những đặc điểm của mẫu điều tra nghiên cứu. Loạt bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quát về thống kê mô tả, cách thực hiện phân tích thống kê mô tả cho phần trả lời các câu hỏi và cách sử dụng bảng kết hợp Custom Tables trong SPSS để mô tả đặc điểm dữ liệu của nhiều biến cùng một lúc.
1. Thống kê mô tả là gì?
Theo Wikipedia, thống kê mô tả (descriptive statistic) là phương pháp phân tích định lượng, nhằm tóm tắt những thông tin cơ bản của dữ liệu, phục vụ quá trình thực nghiệm và phân tích những số liệu thống kê đó. Thống kê mô tả giúp nhà nghiên cứu nắm được đặc điểm của mẫu khảo sát (như trong số những người tham gia khảo sát có bao nhiêu nam, bao nhiêu nữ, có bao nhiêu người có trình độ từ đại học trở lên, có bao nhiêu người tại TP.HCM,…). Bên cạnh đó, thống kê mô tả cũng được sử dụng để xem xét các mối quan hệ có thể có giữa các biến (sử dụng bảng kết hợp Custom Tables).
Thống kê mô tả gồm thống kê trung bình và thống kê tần số:
• Thống kê trung bình: thường được sử dụng với các biến định lượng, dùng để thống kê các chỉ số phân tích như giá trị trung bình (mean), giá trị lớn nhất, nhỏ nhất (max, min), độ lệch chuẩn (standard deviation),...
• Thống kê tần số: thường được áp dụng cho các biến định tính như độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp,..., dùng để cung cấp thông tin mức độ (tần số) các chỉ số xuất hiện trong tập mẫu và làm nổi bật các mối quan hệ có thể có giữa các biến.
2. Cách thực hiện thống kê mô tả trong SPSS
Thống kê trung bình
Để thực hiện chạy thống kê mô tả cho các biến định lượng, đặc biệt là các câu hỏi Likert, chúng ta cần thao tác theo trình tự các bước như sau:
Bước 1: Mở file dữ liệu SPSS
Bài viết sử dụng một file dữ liệu SPSS gồm các câu Likert 5 mức độ. Mỗi nhóm nhân tố gồm các biến quan sát nhỏ bên trong: nhân tố TN (có 5 biến quan sát), nhân tố DT (có 4 biến quan sát), nhân tố LD (có 4 biến quan sát). Tiến hành thực hiện phân tích thống kê trung bình trên SPSS với các biến quan sát này.
Hình 1. Các biến quan sát được sử dụng để phân tích thống kê trung bình
Bước 2: Truy cập vào Analyze > Descriptive Statistics > Descriptives.
Hình 2. Các thao tác để đến chức năng phân tích thống kê trung bình
Bước 3: Giao diện cửa sổ sẽ hiện như hình bên dưới. Đưa tất cả các biến cần thực hiện thống kê trung bình từ mục bên trái sang mục bên phải Variable, sau đó nhấp vào OK.
Hình 3. Đưa tất cả các biến cần thực hiện thống kê trung bình để tiến hành phân tích
Bước 4: Đọc kết quả thống kê từ output của SPSS
SPSS sẽ xuất ra bảng thống kê mô tả như sau:
Hình 4. Bảng kết quả đầu ra của phân tích thống kê trung bình
Ý nghĩa của kết quả thống kê:
• N: cỡ mẫu nghiên cứu (220 mẫu)
• Minimum: giá trị nhỏ nhất của biến. Ví dụ trong nhân tố TN, các biến quan sát TN1, TN2, TN3, TN5 có giá trị nhỏ nhất là 1, trong khi giá trị nhỏ nhất của biến TN4 là 2.
• Maximum: giá trị lớn nhất của biến. Ví dụ trong nhân tố TN, các biến quan sát từ TN2 đến TN5 giá trị lớn nhất đều là 5 trong khi biến TN1 giá trị lớn nhất là 4.
• Mean: giá trị trung bình của biến. Đây là cột mang nhiều ý nghĩa giải thích nhất trong bảng. Thang đo Likert 5 mức độ, chúng ta có mức điểm 3 là trung gian, nếu thiên về 3-5 nghĩa là đáp viên đồng ý với quan điểm của biến đưa ra. Ngược lại, nếu thiên về 1-3, đáp viên không đồng ý với quan điểm của biến. Ví dụ trong nhân tố TN, biến quan sát TN1 có giá trị trung bình là 2.64, nhỏ hơn 3, như vậy dữ liệu cho thấy rằng, mức độ đồng ý của đối tượng khảo sát là dưới mức trung gian 3. Trong khi đó, biến quan sát TN2, TN3, TN5 có giá trị trung bình nằm giữa khoảng 3-4. Riêng biến quan sát TN4, mức Mean = 4.41 > 4 cho thấy rằng đáp viên đang rất đồng ý với quan điểm của biến quan sát TN4.
• Std. Deviation: độ lệch chuẩn của biến. Giá trị này càng nhỏ cho thấy, đáp viên trả lời các con số đáp án không chênh lệch nhau nhiều. Ngược lại nếu giá trị này cao, thể hiển rằng đối tượng khảo sát có nhận định rất khác biệt nhau đối với biến đó, nên mức điểm cho chênh lệch nhau khá nhiều.
Lưu ý trong phân tích thống kê trung bình:
Trong thống kê mô tả, việc đọc bảng kết quả chỉ dừng lại ở mức độ "đọc" các chỉ số hiển thị giá trị Mean, Min, Max, Std. Deviation. Thống kê trung bình chỉ dừng lại là mô tả khái quát mức đánh giá của đối tượng khảo sát ở mức điểm bao nhiêu trên thang đo được sử dụng, mức điểm nhỏ nhất, lớn nhất và độ lệch chuẩn của mỗi biến quan sát là bao nhiêu. Không nên diễn giải sâu ý nghĩa, những giá trị này mang hàm ý giải pháp, kiến nghị gì. Chúng ta sẽ đi sâu phần diễn giải khi đã hoàn thành tất cả các kiểm định định lượng ở những phần sau.
Như Hà
----------------------------------------
Tài liệu tham khảo:
[1] Hoàng Trọng – Chu Nguyễn Mộng Ngọc, Sách “Phân tích dữ liệu nghiên cứu với SPSS”
[2] Thống kê mô tả. https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%91ng_k%C3%AA_m%C3%B4_t%E1%BA%A3
----------------------------------------
Các bài viết liên quan:
Phân tích thống kê mô tả bằng SPSS – Phần 2: Thống kê tần số
Phân tích thống kê mô tả bằng SPSS – Phần 3: Cách sử dụng bảng kết hợp Custom Tables trong SPSS
---------------------------------------------------------------------------------------------------