Dựa trên dữ liệu thu thập được từ cơ sở dữ liệu Nhiệm vụ khoa học và công nghệ quốc gia do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố, bài viết giới thiệu khái quát về tình hình triển khai các nhiệm vụ nghiên cứu liên quan đến công nghệ nano trong giai đoạn 2015–2024.
Các nhiệm vụ nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực công nghệ nano giai đoạn 2015–2024 được phân loại theo ba nhóm trạng thái, bao gồm: nhiệm vụ đang tiến hành (Đang tiến hành), nhiệm vụ đã có kết quả thực hiện (Kết quả thực hiện) và nhiệm vụ có kết quả được ứng dụng vào thực tiễn (Báo cáo ứng dụng).
Trong khuôn khổ bài viết này, các nhiệm vụ khoa học và công nghệ (KH&CN) có báo cáo ứng dụng kết quả thực hiện sẽ được đếm một lần duy nhất (trên tổng tối đa 5 báo cáo theo quy định tại thông tư 14/2014/TT-BKHCN).
| “Tính từ ngày nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước được nghiệm thu chính thức, định kỳ 12 tháng một lần và trong giai đoạn 5 năm liên tiếp, tổ chức chủ trì nhiệm vụ hoặc tổ chức được giao quyền sở hữu, quyền sử dụng kết quả thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ có trách nhiệm báo cáo về ứng dụng kết quả thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ theo quy định…” (Khoản 2 Điều 19 Thông tư số 14/2014/TT-BKHCN) |
Dữ liệu thu thập được giới hạn trong giai đoạn 2015-2024, tính theo mốc năm bắt đầu triển khai nhiệm vụ.
Theo đó, tổng cộng đã có 541 nhiệm vụ KH&CN thuộc lĩnh vực công nghệ nano được triển khai trong giai đoạn 2015-2024, gồm, 521 nhiệm vụ đã hoàn thành, 20 nhiệm vụ đang trong quá trình thực hiện. Thống kê cũng cho thấy, có 154 nhiệm vụ đã báo cáo ứng dụng kết quả nghiên cứu.
Tổng quan về số lượng nhiệm vụ giai đoạn 2015-2024
Về các nhiệm vụ đang triển khai và đã hoàn thành
Xem xét về các nhiệm vụ đã hoàn thành và đang triển khai trong giai đoạn 2015–2024, các nhiệm vụ nghiên cứu liên quan đến công nghệ nano được triển khai chủ yếu ở cấp quốc gia, với tổng số 335 nhiệm vụ, chiếm tỷ lệ cao nhất. Đứng thứ hai là các nhiệm vụ cấp tỉnh/thành phố với 117 nhiệm vụ, cho thấy sự quan tâm của địa phương trong thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng công nghệ nano. Đứng thứ ba là các nhiệm vụ cấp bộ, có 59 nhiệm vụ được triển khai. Số nhiệm vụ KH&CN cấp cơ sở được ghi nhận không nhiều, chỉ có 30 nhiệm vụ, do chỉ những nhiệm vụ sử dụng ngân sách nhà nước mới phải lập Phiếu thông tin về nhiệm vụ KH&CN và gửi về tổ chức thực hiện chức năng đầu mối thông tin KH&CN, theo quy định tại khoản 3, Điều 6 Thông tư 14/2014/TT-BKHCN.
Nhiệm vụ đã hoàn thành và đang triển khai theo cấp quản lý giai đoạn 2015-2024
Xét theo tổ chức chủ trì nhiệm vụ, các nhiệm vụ nghiên cứu liên quan đến công nghệ nano được triển khai trên nhiều loại hình tổ chức. Dẫn đầu là nhóm tổ chức nghiên cứu và phát triển (bao gồm các viện nghiên cứu và trung tâm nghiên cứu), với 268 nhiệm vụ. Đứng thứ nhì là các cơ sở giáo dục (248 nhiệm vụ). Về phía doanh nghiệp và các tổ chức khác (bệnh viện, đơn vị trực thuộc sở ban ngành) chủ yếu triển khai các nhiệm vụ mang tính ứng dụng cao, gắn liền với thực tiễn nhu cầu đơn vị.
Nhiệm vụ đã hoàn thành và đang triển khai, theo tổ chức chủ trì 2015-2024
Xét theo lĩnh vực nghiên cứu, trong tổng số 541 nhiệm vụ, lĩnh vực Khoa học kỹ thuật và công nghệ chiếm ưu thế với 333 nhiệm vụ (61,6%), cho thấy nghiên cứu liên quan đến công nghệ nano chủ yếu tập trung vào ứng dụng kỹ thuật và phát triển công nghệ. Khoa học tự nhiên chiếm vị trí thứ hai với 96 nhiệm vụ (17,7%). Các lĩnh vực nông nghiệp có 61 nhiệm vụ (11,3%) và y dược có 50 nhiệm vụ (9,2%), thể hiện sự mở rộng ứng dụng công nghệ nano trong chăm sóc sức khỏe và phát triển nông nghiệp công nghệ cao. Nhiệm vụ “Hỗ trợ thương mại hóa kết quả nghiên cứu công nghệ nano trong lĩnh vực vật liệu sinh học trong nông nghiệp và y dược đưa ra thị trường” là nghiên cứu duy nhất liên quan đến lĩnh vực Khoa học xã hội. Nói cách khác, lĩnh vực này còn ít được quan tâm.
Nhiệm vụ đã hoàn thành và đang triển khai theo lĩnh vực nghiên cứu, giai đoạn 2015-2024
Năm 2024, nổi bật với loạt đề tài nghiên cứu mới được phê duyệt triển khai, chủ yếu tập trung vào ứng dụng công nghệ nano phục vụ thực tiễn sản xuất và phát triển nông nghiệp bền vững (Bảng 1).
| STT | Tên nhiệm vụ KH&CN | Cấp quản lý | Thời gian thực hiện | Cơ quan chủ trì |
| 1 | Nghiên cứu chế tạo nhũ tương dầu hạt Neem thu nhận từ Ninh Thuận kết hợp với nano silica ứng dụng kháng nấm gây bệnh thực vật | Tỉnh/ Thành phố | 2024-2025 | Trung tâm Nghiên cứu triển khai Khu Công nghệ cao |
| 2 | Nghiên cứu điều chế nano rutin tinh thể bằng phương pháp nghiền quay với quy mô 5kg/mẻ hướng đến ứng dụng thực phẩm chức năng | Tỉnh/ Thành phố | 2024-2025 | Trung tâm Nghiên cứu triển khai Khu Công nghệ cao |
| 3 | Nghiên cứu sử dụng các chế phẩm nano (Ag, Cu, Fe và Co) trong phòng trừ bệnh và tăng năng suất một số cây trồng chủ lực tại tỉnh Quảng Bình | Tỉnh/ Thành phố | 2024-2026 | Viện Khoa học Vật liệu |
| 4 | Nghiên cứu tổng hợp nano silica trên nền acid humic được điều chế từ than bùn và ứng dụng làm phân bón cho cây trồng | Tỉnh/ Thành phố | 2024-2026 | Công ty CP Tổng Công ty Nông nghiệp Quảng Bình |
| 5 | Nghiên cứu tổng hợp và khảo sát tính chất quang học của vật liệu nano vàng dị hướng định hướng cảm biến so màu | Tỉnh/ Thành phố | 2024-2025 | Trung tâm Nghiên cứu triển khai Khu Công nghệ cao |
| 6 | Nghiên cứu tạo chế phẩm nano bạc ổn định trong oligochitosan và oligo-β-glucan trong phòng ngừa một số bệnh tiêu chảy trên gà | Tỉnh/ Thành phố | 2024-2026 | Trung tâm Công nghệ Sinh học Thành phố Hồ Chí Minh |
| 7 | Ứng dụng tiến bộ Khoa học kỹ thuật sử dụng chế phẩm sinh học nano bạc trong việc ương giống và nuôi thương phẩm cá Trê vàng (Clarias macrocephalus Günther 1864) trên địa bàn huyện Nho Quan tỉnh Ninh Bình | Tỉnh/ Thành phố | 2024-2026 | Công ty TNHH đầu tư và xây dựng Chung Hiếu |
Bảng 1. Nhiệm vụ KH&CN về công nghệ nano được triển khai năm 2024
Về các nhiệm vụ đã có báo cáo ứng dụng kết quả
Theo số liệu tiếp cận được, trong giai đoạn 2015-2024, có tổng cộng 154 nhiệm vụ KH&CN đã có báo cáo về việc ứng dụng kết quả nghiên cứu. Trong đó, phần lớn là các nhiệm vụ cấp quốc gia (126 nhiệm vụ, chiếm tỉ lệ 82%). Cấp tỉnh/thành phố xếp thứ hai với 17 nhiệm vụ (11%), tiếp theo là cấp bộ với 10 nhiệm vụ (6%) và cấp cơ sở 1 nhiệm vụ (1%).
Nhiệm vụ có báo cáo ứng dụng kết quả thực hiện theo cấp quản lý giai đoạn 2015-2024
Xét theo đặc điểm của các tổ chức chủ trì nhiệm vụ, các tổ chức nghiên cứu và phát triển (gồm viện nghiên cứu và trung tâm nghiên cứu) là nhóm có số lượng nhiệm vụ có báo cáo kết quả ứng dụng nhiều nhất (88 nhiệm vụ, chiếm 57%). Các cơ sở giáo dục như trường đại học, học viện và phòng thí nghiệm đứng ở vị trí thứ hai với 63 nhiệm vụ (41%). Trong khi đó, các nhóm tổ chức khác như doanh nghiệp, sở ban ngành, bệnh viện chỉ ghi nhận số lượng nhiệm vụ có báo cáo kết quả ứng dụng rất khiêm tốn.
Nhiệm vụ có báo cáo ứng dụng kết quả thực hiện theo tổ chức chủ trì 2015-2024
Xét theo lĩnh vực nghiên cứu, trong tổng số 154 nhiệm vụ có báo cáo ứng dụng kết quả thực hiện, lĩnh vực Khoa học kỹ thuật và công nghệ tiếp tục chiếm ưu thế với 97 nhiệm vụ (63%). Lĩnh vực Khoa học tự nhiên đứng vị trí thứ hai với 28 nhiệm vụ (18,2%). Các lĩnh vực Khoa học y dược và Khoa học nông nghiệp lần lượt có 18 nhiệm vụ (11,7%) và 10 nhiệm vụ (6,49%). Khoa học xã hội có 1 nhiệm vụ chiếm 0,65%.
Nhiệm vụ có báo cáo ứng dụng kết quả thực hiện theo lĩnh vực nghiên cứu giai đoạn 2015-2024
Nhìn chung, trong giai đoạn 2015-2024, các nhiệm vụ nghiên cứu liên quan đến công nghệ nano chủ yếu được triển khai ở cấp quốc gia, tập trung tại các cơ sở giáo dục và tổ chức nghiên cứu và phát triển, với trọng tâm là lĩnh vực Khoa học kỹ thuật và công nghệ. Về ứng dụng vào thực tiễn, chủ yếu cũng là các đề tài cấp quốc gia, trọng tâm nghiên cứu trong lĩnh vực Khoa học kỹ thuật và công nghệ.
Kim Nhung
----------------------------------------
Tài liệu tham khảo:
[1] Thông tư số 14/2014/TT-BKHCN ngày 11/06/2014 của Bộ Khoa học và Công nghệ: Quy định về việc thu thập, đăng ký, lưu giữ và công bố thông tin về nhiệm vụ khoa học và công nghệ (sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 11/2023/TT-BKHCN ngày 26/6/2023).
[2] Cơ sở dữ liệu nhiệm vụ khoa học và công nghệ của Bộ Khoa học và Công nghệ https://sti.vista.gov.vn/, ngày tải 09/05/2025.
[3] Thư viện Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ TP.HCM https://thongtin.cesti.gov.vn/, ngày tải 09/05/2025.