kết quả thống kê

Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ, thương mại điện tử (TMĐT) đã trở thành một lĩnh vực trọng tâm, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và chuyển đổi mô hình kinh doanh tại Việt Nam. Từ nguồn cơ sở dữ liệu Nhiệm vụ khoa học và công nghệ (nhiệm vụ KH&CN) quốc gia do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố, bài viết cung cấp cái nhìn tổng quan về quá trình thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu trong lĩnh vực thương mại điện tử trong giai đoạn 2014 - 2024.

Các nhiệm vụ nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực TMĐT trong giai đoạn 2014 - 2024 được phân loại theo ba nhóm trạng thái, bao gồm: nhiệm vụ đang tiến hành (Đang tiến hành), nhiệm vụ đã có kết quả thực hiện (Kết quả thực hiện) và nhiệm vụ có kết quả được ứng dụng vào thực tiễn (Báo cáo ứng dụng). Theo đó, trong giai đoạn 2014 - 2024 đã có 44 nhiệm vụ đã được triển khai, bao gồm 39 nhiệm vụ có kết quả thực hiện, 4 nhiệm vụ có kết quả được ứng dụng và 1 nhiệm vụ vẫn đang trong quá trình triển khai.

Hình 1. Tổng số nhiệm vụ KH&CN nghiên cứu về lĩnh vực TMĐT

Về các nhiệm vụ đã hoàn thành và đang triển khai

Xét theo năm kết thúc và năm viết báo cáo, giai đoạn 2014 - 2024 ghi nhận tổng cộng 40 nhiệm vụ nghiên cứu liên quan đến TMĐT đã hoàn thành và đang triển khai. Lĩnh vực được nghiên cứu nhiều nhất là khoa học xã hội khi chiếm hơn 50% nhiệm vụ nghiên cứu, kế đến là khoa học kỹ thuật và công nghệ (30%); khoa học tự nhiên (12,5%). Lĩnh vực khoa học nông nghiệp có rất ít nghiên cứu, khi chỉ chiếm 2,5% nhiệm vụ nghiên cứu ở lĩnh vực này. Ngoài ra, không ghi nhận nhiệm vụ nghiên cứu nào ở lĩnh vực khoa học nhân văn và khoa học y, dược.

Hình 2. Tỷ lệ nhiệm vụ KH&CN đã hoàn thành và đang triển khai theo lĩnh vực nghiên cứu

Theo cấp quản lý, các nhiệm vụ được triển khai chủ yếu ở cấp Bộ với 31 nhiệm vụ (77,5%), chiếm tỷ lệ áp đảo (chủ yếu là Bộ Công thương và các đơn vị trực thuộc thực hiện). Tiếp đến là cấp Tỉnh/Thành với 5 nhiệm vụ (12,5%), cấp Quốc gia với 4 nhiệm vụ (10%). Điều này cho thấy hoạt động nghiên cứu quy mô quốc gia, địa phương chưa nhiều và ở cấp Cơ sở chưa có nhiệm vụ triển khai nào liên quan đến lĩnh vực TMĐT.

Hình 3. Tỷ lệ nhiệm vụ KH&CN đã hoàn thành và đang triển khai theo lĩnh vực nghiên cứu

Theo loại hình tổ chức, nổi bật là nhóm tổ chức khác (Bộ, Sở, Ban, Ngành và đơn vị trực thuộc) chiếm 54,8% và nhóm tổ chức nghiên cứu và phát triển (Viện nghiên cứu, Trung tâm nghiên cứu) chiếm 28,6%, với tổng cộng 35 nhiệm vụ (83,4%). Các cơ sở giáo dục (Học viện, trường Đại học) và doanh nghiệp chỉ tham gia ở mức hạn chế, lần lượt chiếm 14,3% và 2,4%, cho thấy sự tham gia của các cơ sở giáo dục và doanh nghiệp vào nghiên cứu TMĐT còn khá khiêm tốn.

Hình 4. Tỷ lệ nhiệm vụ KH&CN đã hoàn thành và đang triển khai theo loại hình tổ chức

Số liệu thống kê cho thấy hoạt động nghiên cứu về TMĐT giai đoạn 2014 - 2024 có sự biến động rõ rệt. Năm 2014 ghi nhận 7 nhiệm vụ hoàn thành, là năm có số lượng cao nhất trong giai đoạn đầu nhưng từ 2015 đến 2018 số lượng giảm mạnh, chỉ còn 1 - 3 nhiệm vụ mỗi năm. Từ năm 2019 trở đi, số lượng nghiên cứu có chuyển biến tích cực, đặc biệt năm 2021 có 8 nhiệm vụ hoàn thành (cao nhất toàn giai đoạn) và năm 2022 có 6 nhiệm vụ. Mặc dù năm 2023 không ghi nhận nhiệm vụ nào nhưng năm 2024 đã ghi nhận 4 nhiệm vụ hoàn thành và 1 nhiệm vụ đang triển khai, cho thấy xu hướng vẫn ổn định.

Hình 5. Số nhiệm vụ KH&CN đã hoàn thành và đang triển khai, giai đoạn 2014-2024

Theo lĩnh vực nghiên cứu, khoa học xã hội chiếm ưu thế nổi bật trong nhiều năm, đặc biệt từ năm 2021 với sự gia tăng đột biến (4 nhiệm vụ năm 2021, 2024 và 6 nhiệm vụ năm 2022). Đáng chú ý, đây cũng là lĩnh vực duy nhất ghi nhận sự gia tăng liên tục về số lượng nhiệm vụ trong hai năm kế tiếp, trong khi các lĩnh vực khác không ghi nhận xu hướng tương tự. Khoa học kỹ thuật và công nghệ giữ vai trò quan trọng nhưng phân bố không đều, nổi bật ở các năm 2014, 2019 và 2021. Ngược lại, khoa học tự nhiên chỉ xuất hiện trong giai đoạn đầu (2014 - 2017) và khoa học nông nghiệp rất ít được quan tâm (chỉ 1 nhiệm vụ năm 2021).

Hình 6. Số nhiệm vụ KH&CN đã hoàn thành và đang triển khai theo lĩnh vực nghiên cứu, giai đoạn 2014-2024

Về các nhiệm vụ đã có báo cáo ứng dụng kết quả

Trong khuôn khổ bài viết này, các nhiệm vụ KH&CN có báo cáo ứng dụng kết quả thực hiện sẽ được đếm một lần duy nhất (trên tổng tối đa 5 báo cáo theo quy định tại thông tư 14/2014/TT-BKHCN). Theo đó, trong giai đoạn 2014 - 2024 đã có 4 nhiệm vụ có báo cáo ứng dụng kết quả trong tổng số 39 nhiệm vụ đã hoàn thành và có kết quả thực hiện, trong đó, có 3 nhiệm vụ báo cáo ứng dụng thuộc cấp Bộ và 1 nhiệm vụ báo cáo ứng dụng thuộc cấp Tỉnh/Thành. Các nhiệm vụ có báo cáo ứng dụng tập trung chủ yếu ở 2 lĩnh vực nghiên cứu là khoa học xã hội và khoa học kỹ thuật và công nghệ, với mỗi lĩnh vực là 2 nhiệm vụ báo cáo ứng dụng.

Bảng 1. Nhiệm vụ KH&CN về lĩnh vực thương mại điện tử có báo cáo ứng dụng

***

Nhìn chung trong giai đoạn 2014-2024, các nhiệm vụ nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực TMĐT tại Việt Nam đã có sự phát triển đáng kể về số lượng ở trong giai đoạn này, đặc biệt từ sau năm 2019. Các nhiệm vụ chủ yếu tập trung ở cấp Bộ và cấp Tỉnh/Thành, nội dung nghiên cứu chủ yếu tập trung nhiều vào lĩnh vực khoa học xã hội và lĩnh vực khoa học kỹ thuật và công nghệ.

Lê An

----------------------------------------

Tài liệu tham khảo chính:

[1] Cơ sở dữ liệu nhiệm vụ khoa học và công nghệ của Bộ Khoa học và Công nghệ https://sti.vista.gov.vn/, ngày tải 25/8/2025.
[2] Thư viện Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ TP.HCM https://thongtin.cesti.gov.vn/, tham khảo ngày 25/8/2025./