PTN (Phòng thí nghiệm) đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học. Đây là cơ sở được thiết kế, xây dựng nhằm cung cấp các điều kiện triển khai các thí nghiệm, thực nghiệm trên nhiều lĩnh vực. Đánh giá PTN là việc làm cấp thiết và cần được thực hiện thường xuyên để đảm bảo chất lượng PTN. Một trong những chương trình công nhận PTN của Văn Phòng Công nhận Chất lượng (trực thuộc Tổng cục Tiêu chuẩn – Đo lường – Chất lượng) là VILAS. Vậy VILAS là gì? Tại sao cần phải công nhận VILAS? Và tình hình công nhận PTN đạt chuẩn VILAS trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh (TP. HCM) ra sao?
1. VILAS LÀ GÌ? PHÒNG THÍ NGHIỆM ĐƯỢC CÔNG NHẬN VILAS CÓ NHỮNG LỢI ÍCH GÌ?
VILAS là một trong các chương trình công nhận PTN phù hợp tiêu chuẩn ISO/IEC 17011:2017 do Văn phòng Công nhận Chất lượng thực hiện. Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu chung về năng lực, tính khách quan nhằm tăng cường sự tin cậy trong hoạt động của các PTN. (Yêu cầu chung về năng lực của phòng thử nghiệm và hiệu chuẩn theo tiêu chuẩn ISO/IEC 17011:2017)
PTN được công nhận VILAS tức là PTN đã được quốc tế công nhận về năng lực và kết quả các phép đo lường, thử nghiệm của các PTN được nhà nước thừa nhận về tính pháp lý. Một PTN muốn tồn tại và phát triển, thì việc được công nhận VILAS là một yêu cầu cần thiết, mang lại nhiều giá trị to lớn:
- Nâng cao năng lực kỹ thuật và quản lý PTN;
- Đảm bảo tính chính xác, độ tin cậy của kết quả thử nghiệm/hiệu chuẩn;
- Tạo thuận lợi cho sự hợp tác giữa các PTN và các cơ quan khác;
- Tạo điều kiện để kết quả thử nghiệm/hiệu chuẩn được thừa nhận trên quốc tế;
- Hoà nhập hoạt động công nhận PTN của Việt Nam với các nước trong khu vực và quốc tế.
2. TÌNH HÌNH CÔNG NHẬN PHÒNG THÍ NGHIỆM ĐẠT CHUẨN VILAS TẠI TP. HỒ CHÍ MINH
Theo Văn phòng Công nhận Chất lượng, tính đến 31/10/2020, trên địa bàn TP.HCM có 196 PTN được công nhận, đảm bảo cung cấp dịch vụ thí nghiệm, bao gồm các PTN thuộc nhà nước (44,9%) và ngoài nhà nước (55,1%).
Hình 1. Thành phần kinh tế của cơ quan chủ quản PTN được công nhận trên địa bàn TP. HCM
Nguồn: Văn phòng Công nhận Chất lượng - Bộ Khoa học và Công nghệ, Số liệu tính đến 31/10/2020
Các PTN được công nhận chủ yếu tập trung ở những tỉnh/thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu, Đồng Nai, Hải Phòng… Trong đó TP.HCM có số lượng PTN được công nhận đứng thứ hai cả nước với 196 PTN chiếm tỷ lệ 17,5% (số PTN được công nhận cả nước là 1.119 PTN).
Hình 2. Top 10 tỉnh/thành có nhiều PTN được công nhận*
*Một PTN có thể có chi nhánh ở nhiều tỉnh/thành
Nguồn: Văn phòng Công nhận Chất lượng - Bộ Khoa học và Công nghệ, Số liệu tính đến 31/10/2020
Doanh nghiệp, bệnh viện, đơn vị sự nghiệp là những tổ chức sở hữu nhiều PTN được công nhận, trong đó doanh nghiệp là tổ chức có nhiều PTN nhất, chiếm 62,6% số PTN được công nhận, tiếp đến là bệnh viện (19,3%). Ngoài ra, một số ít các PTN được công nhận thuộc các trường đại học và tổ chức nghiên cứu phát triển.
Hình 3. Loại hình tổ chức cơ quan chủ quản của các PTN được công nhận trên địa bàn TP. HCM
Nguồn: Văn phòng Công nhận Chất lượng - Bộ Khoa học và Công nghệ, Số liệu tính đến 31/10/2020
Theo nhận định của bà Chu Vân Hải - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM trong chương trình “Kết nối các PTN tiêu biểu với cộng đồng nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo”, nhiều doanh nghiệp đã có PTN riêng nhưng cần đầu tư hơn nữa các trang thiết bị, kỹ thuật nhằm đảm bảo chất lượng, độ chính xác của các phép thử. Trong thời gian tới, Sở KH&CN TP.HCM sẽ tăng cường đẩy mạnh sự kết nối các PTN với cộng đồng khoa học, đổi mới sáng tạo để nâng cao chất lượng nghiên cứu, cung cấp dịch vụ cho các nhà khoa học, doanh nghiệp sản xuất cũng như nhiều lĩnh vực phát triển xã hội khác.
Xét về lĩnh vực hoạt động, top 3 lĩnh vực của các PTN được công nhận trên địa bàn Thành phố: hóa (54,5%); sinh (26,7%); cơ (16%). Ngoài ra một số PTN cũng hoạt động trong các lĩnh vực điện-điện tử, đo lường-hiệu chuẩn, vật liệu xây dựng…
Hình 4. Lĩnh vực hoạt động của các PTN được công nhận trên địa bàn TP. HCM
Nguồn: Văn phòng Công nhận Chất lượng - Bộ Khoa học và Công nghệ, Số liệu tính đến 31/10/2020
Việc được công nhận VILAS đối với một PTN thật sự là một thách thức, đòi hỏi sự đầu tư về thời gian, tài chính và con người. Tuy nhiên, chúng ta không thể phủ nhận những lợi ích mà nó mang lại, sau khi được công nhận VILAS, PTN đã ghi tên mình vào bản đồ thế giới các PTN uy tín và mở ra nhiều cơ hội phát triển.
Như Hà