Đôi nét về hoạt động nghiên cứu và triển khai tại TP.HCM giai đoạn 2017-2023

Chi tiết: Chuyên mục: Kết quả thống kê; Được đăng: 29 Tháng 9 2025; Lượt xem: 214

Hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ (NC&PT) bao gồm các nội dung nghiên cứu khoa học, nghiên cứu và triển khai thực nghiệm, phát triển công nghệ, ứng dụng công nghệ, dịch vụ KH&CN, phát huy sáng kiến và hoạt động sáng tạo khác nhằm phát triển KH&CN. Phân tích dưới đây được rút ra từ kết quả điều tra NC&PT trên địa bàn TP.HCM trong các năm 2018, 2020, 2022 và 2024.

Nghiên cứu khoa học là hoạt động khám phá, phát hiện, tìm hiểu bản chất, quy luật của sự vật, hiện tượng tự nhiên, xã hội và tư duy; sáng tạo giải pháp nhằm ứng dụng vào thực tiễn. Phát triển công nghệ là hoạt động sử dụng kết quả nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng, thông qua việc triển khai thực nghiệm và sản xuất thử nghiệm để hoàn thiện công nghệ hiện có, tạo ra công nghệ mới.

Điều tra NC&PT là hoạt động điều tra theo Chương trình điều tra thống kê Quốc gia, được tiến hành 2 năm một lần. Kết quả điều tra được sử dụng để đánh giá thực trạng, phân tích xu hướng thay đổi, xây dựng kế hoạch, chiến lược về NC&PT trên phạm vi cả nước. Bên cạnh đó là đánh giá kết quả thực hiện các chính sách về phát triển KH&CN, so sánh quốc tế về các chỉ tiêu thống kê NC&PT và xây dựng cơ sở dữ liệu về NC&PT của Việt Nam phục vụ các phân tích chuyên sâu, làm tiền đề cho các cuộc điều tra của các năm tiếp theo.

1. Tổ chức nghiên cứu và phát triển

Kết quả điều tra cho thấy, tính đến năm 2023, cả nước có 461 tổ chức có hoạt động nghiên cứu và phát triển. Trong đó, TP.HCM có 89 tổ chức, chiếm tỷ lệ 19,3% (Hình 1).

Hình 1. Tổng số tổ chức NC&PT trên cả nước tính đến 31/12/2023

Nguồn: Điều tra NC&PT năm 2024, Cục Thông tin KH&CN Quốc gia.

Ngoài TP. Hà Nội và TP.HCM, số lượng tổ chức NC&PT ở các tỉnh, thành khác đều khá ít (tỷ lệ dưới 10% so với cả nước). Đặc biệt là tại các vùng cao, điều kiện phát triển khó khăn như khu vực Tây Nguyên, Tây Bắc và Đông Nam Bộ (trừ TP.HCM), số tổ chức NC&PT chiếm chưa đến 3%.

2. Nhân lực nghiên cứu và phát triển

Nhân lực NC&PT là những người tham gia trực tiếp vào hoạt động NC&PT trong cơ quan/tổ chức. Nguồn nhân lực này bao gồm: cán bộ nghiên cứu, nhân viên kỹ thuật và nhân viên hỗ trợ.

Cán bộ nghiên cứu là những cán bộ chuyên nghiệp có trình độ từ cao đẳng/đại học trở lên tham gia vào quá trình tạo ra tri thức, sản phẩm và quy trình mới, tạo ra phương pháp và hệ thống mới (đối với các tổ chức không phải là đơn vị NC&PT chuyên nghiệp thì cán bộ nghiên cứu là những người trực tiếp tham gia thực hiện các đề tài NC&PT); dành tối thiểu 10% thời gian cho hoạt động NC&PT.
Nhân viên kỹ thuật là những người thực hiện các công việc đòi hỏi phải có kinh nghiệm và hiểu biết kỹ thuật trong những lĩnh vực KH&CN và tham gia vào NC&PT bằng việc thực hiện những nhiệm vụ khoa học và kỹ thuật có áp dụng những khái niệm và phương pháp vận hành dưới sự giám sát của các nhà nghiên cứu. Nhóm này gồm kỹ thuật viên, nhân viên phòng thí nghiệm có trình độ trung cấp và tương đương.
Nhân viên hỗ trợ là những người có hoặc không có kỹ năng, nhân viên hành chính, văn phòng tham gia vào các dự án/đề tài NC&PT. Nhóm này tính cả những người làm về nhân sự, tài chính và hành chính trực tiếp phục vụ công việc NC&PT của các tổ chức NC&PT.

Tính đến ngày 31/12/2023, trên địa bàn TP.HCM có 29.086 nhân lực NC&PT, gồm 24.498 cán bộ nghiên cứu, 764 nhân viên kỹ thuật và 3.824 nhân viên hỗ trợ (Hình 2). Trong giai đoạn 2017 - 2023, số lượng cán bộ nghiên cứu có xu hướng tăng ổn định, trong khi nhân viên kỹ thuật giảm dần qua các năm và hiện chiếm tỷ lệ thấp hơn đáng kể so với hai nhóm còn lại.